Odorologia ( łac. odor – zapach + greckie logos – słowo, pojęcie, nauka ), odorologia sądowa , sądowa analiza zapachów , dział technik kryminalistycznych . Bada charakter zapachów i ich śladów, prawidłowości powstawania i percepcji tych śladów, przygotowuje metody pobierania, utrwalania, środki i metody badania śladów zapachowych w celu ich identyfikacji ( identyfikacja kryminalistyczna) osoba, która zostawiła ślad zapachowy.
Odorologia opiera się na głównych cechach zapachów: indywidualności (zapach każdego człowieka jest indywidualny, determinowany jest przez szczególne cechy aktywności ludzkiej skóry, potu, tłuszczu i gruczołów dokrewnych oraz innych procesów fizjologicznych zachodzących w ludzkim ciele jako choroby różnych narządów), warunkowa stałość (determinowana przez ludzkie substancje końcowe produkty przemiany materii – metabolity), z możliwością wnikania w noszone ubrania i pozostawania przez pewien czas na przedmiotach dotykanych przez osobę.
Głównym założeniem naukowym odorologii jest to, że człowiek nieustannie wydziela zapach, ponieważ w ludzkim ciele nieustannie zachodzi przemiana materii, zastępowanie starych komórek w organizmie nowymi jest również procesem ciągłym. Do identyfikacji nadają się główne przedmioty wydzielające ludzki zapach: pot, krew i jej zaschnięte plamy, środki popełnienia przestępstwa ( morderstwo , rozbój , kradzież itp.) oraz inne przedmioty, których dana osoba używała przez 30 minut (zatrzymuje zapach przez około 25 dni). Ślady zapachów, które pojawiły się podczas krótkiego kontaktu człowieka z obiektem, w normalnych warunkach utrzymują się tylko przez kilka godzin od momentu pojawienia się.
Odorologia może określić uczestników wydarzenia, ich rolę, tożsamość śladów zapachów pobranych w różnym czasie i w różnych miejscach oraz pierwotne źródło, pierwotne źródło włosów, ślady krwi, potu, paznokci, lokalizację ofiary w samochodzie przed wypadkiem, czy zajęte przedmioty, broń, narzędzia przestępstwa należą do podmiotu, czy skradzione przedmioty należą do ofiary, czy dana osoba przyczyniła się do powstania śladu zapachowego itp. Odorologia to badanie zachowanego śladu zapachowego zaczerpniętego z obiektu, metoda ta często jest wykorzystywana przez prywatnych detektywów. W trakcie badań porównywany jest z eksperymentalnymi próbkami zapachów pobranymi od badanych osób. Istnieją 2 metody badań odorologicznych: zbieranie odorologiczne (wykorzystuje się specjalnie przygotowane psy) i instrumentalne (stosowana jest metoda chromatografii gazowej; chromatografia). Coraz popularniejsze staje się porównywanie zapachów, które wykonują specjalnie przeszkolone psy biodetektorów w specjalnych stacjonarnych laboratoriach. Takie porównanie opiera się na specyficznej zdolności psa do szybkiego zapamiętywania danych próbek zapachu człowieka i rozpoznawania ich wśród zapachów z puszki. Celem odorologii jest identyfikacja osoby, czyli źródła zapachu.
Odorologia jako dziedzina nauki powstała z fizyki, bioniki, biologii, fizjologii i kinologii. Początek wykorzystywania śladów zapachowych w działaniach prywatny detektyw związany jest z pionierem naukowej kryminologii, austriackim prawnikiem H.G.A. Grossem, z którego inicjatywy Hildesheim kupił w 1896 roku 12 psów patrolowych. W 1908 r. powstało w Petersburgu Towarzystwo Krzewienia Psów w Służbie Patrolu Policyjnego.
Psy służbowe zostały wykorzystane jako biologiczne detektory zapachów, za pomocą których możliwe jest bezpośrednie odnalezienie osoby na podstawie pozostawionych śladów zapachowych. Ślady zapachowe szybko rozpraszają się w powietrzu, dzięki czemu użytkowanie psów jest bardzo ograniczone czasowo (do ok. 20h). Jeśli pies podąża za świeżymi śladami, istnieje również wiele przeszkód, które powodują, że pies traci trop. Ze względu na panujące w praktyce warunki środowiskowe, zdolności węchowe psów nie zostały wystarczająco skutecznie wykorzystane w śledztwie kryminalnym. W 1965 r. Grupa rosyjskich naukowców kierowana przez A. Vinberga opracowała metodę badania zapachu, której istotą była umiejętność zbierania i utrwalania śladów zapachowych pozostawionych przez człowieka przez wystarczająco długi czas. Zaletą tej metody jest możliwość wykorzystania węchu psa nie od razu po popełnieniu przestępstwa, ale po pewnym czasie, kiedy zostanie zidentyfikowana osoba, która mogła pozostawić ślady zapachowe. Do udoskonalenia metody badania zapachów przyczynili się kryminolodzy z Węgier, Polski, NRD i Czechosłowacji.
W Polsce uważa się, że stosowanie metody odorologicznej rozpoczęło się w 1986 r., kiedy to w hodowli psów służb kryminalnych Ministerstwa Spraw Wewnętrznych rozpoczął działalność.
Autor: Marzena Tomanek